Republiek in een tijd van vorsten

Politiek

Filips II Heer der Nederlanden

1555

Elisabeth I Koningin

1559

Parma

1559 - 1567

Onder haar nam de
ontevredenheid in de Nederlanden verder toe door:
1: vergaande centralisatie:
Steeds vaker controleerden ambtenaren het plaatselijke bestuur en namen ze de
rechtspraak van de adel over
2: Hoge belastingdruk:
Filips II gebruikte de rijke Nederlanden om de oorlogen van zijn rijk te betalen.
3: Kettervervolging: Er werd keihard opgetreden tegen het Calvinisme dat vanuit Frankrijk binnendrong. De
lagere Katholieke en Protestante edelen waren het hier niet mee eens en kwamen in 1566
met een Smeekschrift.
De landvoogdes Beloofde overleg met
Madrid en tot die tijd zouden de vervolgingen gematigd worden. Hierdoor kwamen de
Calvinistische predikanten bovengronds en hielden ze hagepreken(preken in de open lucht).
Dit leidde in 1566 tot de Beeldenstorm

Hertog van Alva

1567 - 1573

80 Jarige Oorlog

1568 - 1648

Pacificatie van Gent

1576

In de Staten Generaal begonnen de
koningsgetrouwe gewesten met de opstandige gewesten Holland en Zeeland te onderhandelen. Dit leidde in 1576 tot de Pacificatie van Gent:
De 17 gewesten spraken af samen de Spaanse troepen te verdrijven. Ook probeerden ze hun godsdienstconflicten op te lossen:
in Holland en zeeland was voorlopig alleen het calvinisme toegestaan en in de ander gewesten alleen het katholicisme. Er was gewetensvrijheid.

Unie van Atrecht en Utrecht

1579

De drie zuidelijke gewesten sloten met de Hertog van Parma in 1579 de
Unie van Atrecht: hierin werd afgesproken om samen met de Spanjaarden op te treden
tegen de calvinisten in het zuiden. Iets later in 1579 sloten de Noordelijke gewesten de Unie
van Utrecht: dit was een militair verbond en zou de kern worden van de nieuwe staat. De 17
gewesten der Nederlanden waren nu definitief in twee groepen uiteengevallen.

Plakkaat van Verlatinghe

1581

In 1580 werd de breuk met de opstandige(noordelijke) gewesten definitief toen Filips II een
prijs op het hoofd zette van Willem van Oranje. De opstandige gewesten antwoorden in
1581 door hun trouw aan Filips II op te zeggen . In het Plakaat van Verlatinghe stelden ze
dat een vorst was aangesteld door God, maar kon worden afgezet wanneer hij zijn
onderdanen onderdrukte.

Val van Antwerpen

1585

Nadat Antwerpen in
1585 was heroverd en de opstandelingen de Schelde afsloten vluchten tienduizenden
handwerkslieden en handelaren naar Amsterdam en Leiden. Hierdoor werd Leiden een
belangrijke textielstad en Amsterdam het centrum van de Europese handel. Antwerpen kon zich niet herstellen omdat de
opstandelingen de Schelde bleven afsluiten.

Ondergang Spaanse Armada

1588

Filips II stuurde vanuit Vlaanderen een enorme vloot, de Armada, om Engeland in te nemen.
Elisabeth steunde de Nederlandse opstandelingen en deze blokkeerden op hun beurt de
Vlaamse havens, waardoor veel Spaanse troepen niet aan boord konden gaan van de
Armada. De aanval van de Armada mislukte. Slechts de helft van de schepen wist terug te
keren naar Spanje. Onder Elisabeth I kende Engeland een lange periode van rust.

Verbond: Rep, Fra en Eng

1596

De Republiek vormt in 1596 het Drievoudig Verbond met Engeland en
Frankrijk tegen Spanje. De Republiek werd hierdoor voor het eerst door grote landen
erkend.

Twaalfjarig Bestand

1609 - 1621

Tijdens het Twaalfjarige Bestand(1609-1612) ontstond er in De Republiek grote politieke en
godsdienstige verdeeldheid. In de gereformeerde kerk ontstond een hevige strijd tussen
twee hoogleraren, Arminius en Gomaris over de leer van Calvijn.
Gomaris: is rechtlijnig(orthodox), God heeft de schepping bepaald en hij bepaald wie eeuwig
zal leven in de hemel en wie er zal branden in de hel. Wie door God was uitverkoren kreeg het geloof en leidde een vroom leven.
Arminius: De mens kan toch invloed uitoefenen op zijn lot. Gods genade is een aanbod dat
de mens kan aannemen of verwerpen.

De gemoederen liepen hoog op. Ook de politiek bemoeide zich ermee. Holland koos voor
Arminius, de Gomaristen kregen de meeste steun in de andere Gewesten. Ook de twee
machtigste mannen van De Republiek kozen partij:
Prins Maurits(militair aanvoerder) koos voor Gomaris Raadspensionaris van Oldenbarnevelt koos voor Arminius.

In 1618 liet Maurits van
Oldenbarnevelt arresteren. De arminianen werden uit de stadsbesturen gezet. Tijdens de
Synode van Dordrecht(1619) werd bepaald dat de denkbeelden van Arminius vals waren.
Drie dagen later werd van Oldenbarnevelt ter dood gebracht.

Dertigjarige Oorlog

1618 - 1648

Tijdens de Dertigjarige Oorlog in Duitsland steunt de katholieke Richelieu de protestanten om Spanje dwars te zitten.

Begin Engelse Burgeroorlog

1642

In 1642 wilde Karel I
Het Lagerhuis laten arresteren maar dit mislukte. Hierdoor ontstond een burgeroorlog die
gewonnen werd door de puritein Oliver Cromwell. Karel I mocht koning blijven maar in 1649
veroordeelde het parlement hem ter dood. Engeland werd een republiek onder leiding van
Cromwell

Vrede van Münster

1648

Glorious Revolution

1688

Frankrijk bleef
zich uitbreiden en maakte in 1685 een einde aan de rechten van de hugenoten. In datzelfde
jaar wordt Jacobus II koning van GB. Hij was katholiek en een grote bewonderaar van het
absolutisme van Lodewijk XIV. Jacobus II kreeg het aan de stok met de Protestantse
meerderheid in het Parlement. Zij zochten steun bij Willem III. In 1688 landden Nederlandse
troepen in GB. Ze kregen steun van de Protestanten. Willem III en Mary Stuart kwamen op
de troon. Ze tekenden de Bill of Rights(=rechten parlement). Hiermee was de
machtsovername, die Glorious Revolution werd genoemd, afgerond. Engeland werd een
Parlementaire Democratie

Economie

Oprichting VOC

1602

De VOC was een publiekprivate organisatie: in Azie vertegenwoordigde de VOC de Nederlandse overheid. Ze mochten, forten bouwen, recht spreken, oorlog voeren.

Oprichting WIC

1621

In 1621 werd de W.I.C.(-West-Indische Compagnie) opgericht. Ook zij kreeg een monopolie
en mocht kolonies stichten en besturen. De WIC zette een driehoekshandel op: wapens en
andere goederen werden in West-Afrika geruild voor slaven, deze werden in Amerika
verkocht om te werken op de koffie- en suikerplantages. Vervolgens werden met het geld
suiker, koffie, enz. gekocht. De WIC was minder succesvol dan de VOC. De concurrentie met
andere landen was hevig. Bovendien moest de WIC zich bezighouden met
kaapvaart(=aanvallen Spaanse Zilvervloten) omdat Spanje op deze wijze haar oorlogen
financierde. Deze kaapvaart stond het functioneren van de WIC als handelsbedrijf in de
weg.

Religie

Luther begint reformatie

1517

Door de reformatie(verzet tegen misstanden Rooms-Katholieke kerk door Luther en Calvijn).
viel het Christendom uiteen in de RK kerk en verschillende Protestantse kerken

Hendrik VIII sticht Anglicaanse kerk

1534

Vrede van Augsburg

1555

. In de
Vrede van Augsburg werd vastgelegd dat elke Duitse vorst vanaf nu het geloof van zijn
onderdanen mocht bepalen. Duitsland was vanaf nu verdeeld in Lutherse en Katholieke
gebieden.

Beeldenstorm

1566

Smeekschrift der Edelen

1566

Om de rust in hun gewesten te herstellen probeerden lagere edelen in 1566 via een 'Smeekschrift' Filips II over te halen de vervolging van protestanten te matigen. Een groep van ongeveer tweehonderd lagere edelen bood dit Smeekschrift aan landvoogdes Margaretha van Parma aan.

Bloedbruiloft

1572

De katholieke koning Karel IX liet zijn zus in 1572 trouwen met een hugenoot, Hendrik van Navarra.
Duizenden vooraanstaande hugenoten
waren naar Parijs gekomen om de bruiloft bij te wonen.
De Colligny en duizenden andere hugenoten werden afgeslacht.
Hendrik van Navarra overleefde het door zich te bekeren.
Ook buiten Parijs werden daarop duizenden hugenoten afgemaakt.

Edict van Nantes

1598

Hendrik IV bekeerde zich weer
tot het katholicisme en kreeg de steun van de Franse katholieken. In 1598 maakte hij een
einde aan de godsdienstoorlogen met het Edict van Nantes: hierin stond dat Frankrijk
katholiek was, maar dat ook de hugenoten rechten hadden. Ze kregen godsdienstvrijheid in
de steden die ze in handen hadden en honderd plaatsen en troepen om zich te
verdedigen

Louis XIV trekt Edict v. Nantes in

1685

Bestuur

Willem v. Oranje Stadhouder

1559 - 1567

Onder het gezag van Filips II
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/46/WilliamOfOrange1580.jpg/433px-WilliamOfOrange1580.jpg

W v O Stadhouder II

1572 - 1584

Onder het gezag van de Staten Generaal

Maurits v. Oranje Stadhouder

1585 - 1625

De zoon van Willem van Oranje

Frederik Hendrik v. Oranje Stadhouder

1625 - 1647

Willem II v. Oranje Stadhouder

1647 - 1650

Eerste Stadhouderloze Tijdperk

1650 - 1672

Na de Vrede van Münster ontstond er een conflict tussen het gewest Holland en
stadhouder Willem II. Willem II wilde een sterk leger maar de Holland vond dit te duur. Het
werd een regelrecht machtsstrijd. Net als Maurits liet Willem II in Den Haag zijn
belangrijkste tegenstanders arresteren. Zijn overval op Amsterdam mislukte omdat zijn leger
verdwaalde en de stad gewaarschuwd werd door een postbode. Wel dwong hij de stad om
een aantal belangrijke tegenstanders uit het stadsbestuur te zetten. Hij leek de winnaar
maar kort hierna overleed hij. Het gewest Holland riep honderden regenten uit alle
gewesten bij elkaar voor een grote vergadering in Den Haag. Daar werd besloten geen
nieuwe stadhouder te benoemen. Het eerste Stadhouderloze Tijdperk was begonnen.

De Witt vermoord (rampjaar)

1672

De Witt liet aan de Oostgrens van Holland
alle polders onder water zetten. Zo ontstond de Hollandse Waterlinie. De Witt kreeg de
schuld van het rampjaar 1672. Hij werd door de Oranjegezinden afgezet en vermoord.
http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/4/49/Moord_op_de_gebroeders_De_Witt,_door_Pieter_Frits_(1627-1708).jpg

Willem III v. Oranje Stadhouder

1672 - 1702

Tweede Stadhouderloze Tijdperk

1702 - 1747

Met de dood van Willem III in 1702 begon het Tweede
Stadhouderloze Tijdperk. Dit zou 45 jaar duren. De regenten, die een gesloten klasse waren
geworden, wisten de financiële problemen niet op te lossen.

Raadpensionarissen

Johan van Oldenbarnevelt Raadpensionaris

1568 - 1619

Johan de Witt Raadpensionaris

1653 - 1672